کپسول آتش نشانی پودری (پودر و گاز)

یک کپسول آتش نشانی ابزاری مناسب و حفاظتی در برابر آتش سوزی است که برای خاموش کردن یا کنترل آتش سوزی های کوچک و ناگهانی اغلب در شرایط اضطراری استفاده می‌شود. به طور معمول، یک کپسول آتش نشانی شامل یک مخزن استوانه‌ای ایستاده حاوی عامل شیمیائی است که می‌تواند برای خاموش کردن و خفه کردن آتش تخلیه شود. همچنین کپسول های آتش نشانی تولید شده با مخازن فشار غیر استوانه‌ای نیز وجود دارد که کمتر رایج هستند.

عامل پودر می‌تواند با جدا کردن بخش های مهم تشکیل دهنده واکنش های شیمیایی از یکدیگر یعنی گرما، سوخت و اکسیژن (احتراق) از گسترش آتش سوزی جلوگیری کند و در نتیجه آتش را خاموش کند. در طی مرحله احتراق، مواد سوختی به شکل رادیکال های آزاد تجزیه می‌شوند. این رادیکال های آزاد در واقع عناصری بشدت واکنش پذیر بوده و مولکول هایی هستند که با اکسیژن واکنش نشان می‌دهند. مواد و عوامل موجود در خاموش کننده های شیمایی خشک می‌توانند این روند واکنش پذیری با اکسیژن را متوقف کنند.
انواع پودرها و عامل های شیمیائی مورد استفاده در این نوع خاموش کننده ها
این مواد شیمیائی از جمله ابزارهای منحصر بفرد در خاموش کردن و اطفاء حریق بشمار می‌روند بخصوص در شرایطی که به خاموش کردن سریع آتش نیاز باشد. آنها عمدتاً برای مقابله با خطرات مرتبط با مایعات قابل اشتعال استفاده می‌شوند. این عناصر شیمیائی به صورت کلی حفاظت بیشتری در برابر احتراق مجدد فراهم نمی‌کنند.

در ادامه به چند مورد از آنها که کاربردهای فراوانی دارند اشاره می کنیم:
فسفات مونوآمونیوم
فسفات مونوآمونیوم به عنوان یک ماده شیمیایی خشک شناخته شده است که در آتش سوزی های کلاس A، B و C مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده شیمیائی، به این دلیل در کلاس A استفاده می‌شود که می‌تواند در دمای 177 درجه سانتیگراد (351 درجه فارنهایت) ذوب شده و جریان پیدا کند تا آتش را خفه کند. این ماده در عین حال از قدرت خورندگی بیشتری نسبت به سایر مواد و عامل های شیمیایی خشک برخوردار است. رنگ آن نیز بصورت زرد کم رنگ است.
بی کربنات سدیم
بی کربنات سدیم معمولاً به رنگ سفید یا آبی رنگ است و بطور منظم در آتش سوزی های کلاس B و C مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده اولین ماده شیمیایی خشک بوده که معرفی شده و مورد استفاده قرار گرفته است. بی کربنات سدیم در زمان ایجاد آتش، یک ابر دی اکسید کربن را به دور آتش تشکیل می‌دهد که پس از مدتی آتش را خفه و خاموش می‌کند. به عبارتی، در ابتدا گاز اکسیژن را از آتش دور می‌کند و در ادامه نیز روند ادامه واکنش های شیمیایی را متوقف می‌کند. این عامل عموماً در آتش سوزی های مربوط به کلاس A مؤثر نیست زیرا به سرعت دفع می‌شود و ابر ناشی از این گاز به سرعت تخلیه می‌شود و چنانچه سوخت هم به اندازه کافی گرم باشد، آتش دوباره شروع به زبانه کشیدن می‌کند. در حالی که آتش سوزی های مواد مایع و گاز معمولا گرمای زیادی را در منابع سوختی خود نگه نمی‌دارند، اما آتش سوزی مواد جامد این گونه نیست و از این ویژگی بی بهره است. قبل از اختراع عوامل شیمیایی مرطوب، استفاده از عامل شیمیائی بی کربنات سدیم برای آشپزخانه های تجاری بسیار رایج بود، اما در حال حاضر چندان محبوب و متداول نیست زیرا از کارائی بسیار کمتری نسبت به مواد و عامل های شیمیایی مرطوب در آتش سوزی کلاس A و B برخوردار است.
بی کربنات پتاسیم
بی کربنات پتاسیم نیز در آتش سوزی های کلاس B و C مورد استفاده قرار می‌گیرد و در آتش سوزی های کلاس B حدوداً دو برابر موثرتر از بی کربنات سدیم است و در صنعت نفت و گاز نسبت به سایر مواد و عامل های خشک ترجیح داده می‌شود. این مواد شیمیایی خشک که توسط NFPA برای استفاده در ARFF مورد تائید قرار گرفته است برای تشخیص راحت تر، به رنگ بنفش عرضه می‌شود.
کلریدپتاسیم
کلریدپتاسیم عامل خاکستری رنگی است که در آتش سوزی های کلاس B و C مورد استفاده  قرار می‌گیرد و به دلیل توانایی که در تخریب (جایی که پودر به ذرات کوچکتر تجزیه می‌شود) و تجزیه شعله های آتش دارد و سطح مقطع بزرگتری را برای مهار رادیکال های آزاد ایجاد می‌کند، موثرتر از همه پودرهای دیگر عمل می‌کند.
کلرید پتاسیم
کلرید پتاسیم یا Super-K

کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن (CO2)

این نوع از دستگاه های اطفاء حریق، در زمره خاموش کننده‌های صنعتی با کیفیت محسوب می‌شوند. آن‌ها چند منظوره بوده و به طور ایده آلی برای مقابله با خطرات ناشی از آتش سوزی مایعات قابل اشتعال و هم چنین خطرات آتش سوزی های دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی مستقر در محیط های داخلی بسیار مناسب هستند.
ویژگی های گاز دی اکسید کربن (CO2)
دی اکسید کربن (CO2) گازی است که انسان هر روز با آن در ارتباط است. به عنوان مثال، شما آن را از ریه های خود بازدم می‌کنید یا در زمان رانندگی یک وسیله نقلیه از موتور اگزوز آن خارج می‌شود. این گاز به گیاهان کمک می‌کند تا فرآیند فتوسنتز را برای تولید غذا انجام دهند. همچنین سنگین تر از هوا است و می‌تواند نوع خاصی از آتش را خاموش کند.

از زمان های دور این گاز بعنوان یک گاز محبوس کننده یا خفه کننده آتش در دستگاه‌های آتش نشانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. گاز CO2 دارای این ویژگی‌ها می‌باشد: گازی است غیرقابل اشتعال، بی بو، واکنش ناپذیر، غیر سمی، غیر هادی برای عبور جریان الکتریسیته که وزن آن یک و نیم برابر هوا می‌باشد و به همین خاطر در موقع خاموش کردن آتش، سطح آتش را دربر می‌گیرد و جایگزین اکسیژن موجود در هوا می‌شود و به این شکل موجب خفه شدن آتش می‌شود.

در کپسول های حاوی گاز CO2، عامل اصلی خاموش کننده، گاز دی اکسید کربن است که یک گاز کارآمد و شفاف است که در هنگام استفاده از خود هیچ جزء باقیمانده‌ای برجای نمی‌گذارد تا مجبور به پاکسازی آن شویم. این مدل کپسول‌ها بیشتر برای آتش سوزی های کلاس B و C بسیار مناسب هستند.

 
خاموش کننده های دی اکسید کربن (CO2) چگونه کار می‌کنند؟
خاموش کننده های آتش دی اکسید کربن (CO2) حاوی ماده دی اکسید کربن به شکل مایع و تحت فشار هستند که به محض فعال سازی و استفاده از آن ها، این مایع در هوا منتشر شده و اکسیژن را که سبب گسترش و شیوع آتش سوزی می‌شود در خود محبوس می‌کند و در نتیجه توانایی سرایت و گسترش آتش سوزی را از بین می‌برند. بنابراین این روش، یک راه موثر برای جلوگیری از بروز و سرایت آتش سوزی به دلیل کمبود اکسیژن و دمای یخ گاز CO2 در هنگام خارج شدن از محفظه خاموش کننده است.

ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که هر نوع کپسول اطفاء حریقی که از این نوع خریداری می‌کنید دارای یک دهانه خروجی مناسب بشکل قیف و یا شیپور است زیرا گاز CO2 هنگامی که از یک خاموش کننده آزاد می‌شود، دارای سرعت بسیار زیادی بوده و هم چنین بسیار سرد است در حالی که وجود این قطعه، از سرعت بسیار زیاد گاز به هنگام خروج ممانعت کرده و به آن اجازه انبساط می‌دهد و از ایجاد صدای زیاد نیز جلوگیری می‌کند.

نداشتن این قطعه در زمان خروج گاز ممکن است باعث وارد آمدن آسیب‌های جدی به استفاده کنندگان از کپسول شود. همچنین ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر چه این گاز سمی نیست ولی چنانچه به مقدار زیاد در محوطه ای بسته استفاده شود، میزان اکسیژن هوا را کاهش داده و هر شخصی که در آن مکان قرار داشته باشد را دچار کمبود اکسیژن می‌کند و حتی این احتمال وجود دارد که وی دچار خطر خفگی شود.
در چه مکان‌هایی کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن بیشترین کاربرد را دارد
این نوع کپسول ها برای تجهیزات و دستگاه های الکتریکی کاملا بدون خطر هستند و بنابراین برای کارگاه ها، ادرات و یا هر مکانی که دارای تجهیزات الکتریکی باشد، مناسب است. همچنین آن ها معمولاً بطور مداوم در آزمایشگاه ها، تعمیرگاه ها، آشپزخانه ها و انبارهای ذخیره سازی مایعات و سیالات استفاده می‌شوند. آنها از گاز غیر قابل اشتعال CO2 تحت فشار بسیار زیاد، پر می‌شوند. فشار داخل این نوع سیلندرها آنقدر زیاد است که در زمان استفاده از آنها، ممکن است مقادیری از قطعات یخ خشک نیز از خروجی دهانه به سمت بیرون پرت شود.
چگونه می‌توان یک کپسول اطفاء حریق CO2 را شناسایی کرد؟
یک کپسول اطفاء حریق CO2 هنگام تولید باید دارای یک بدنه قرمز و باند یا نوار سیاه رنگ باشد که در حدود 5 تا 10 درصد مساحت این دستگاه را پوشانده باشد. در مواقع ضروری خاموش کننده های CO2 (دی اکسید کربن) به راحتی توسط برچسب سیاه خود شناسائی می‌شوند که روی آن یک نوشته تحت عنوان «دی اکسید کربن» یا Carbon Dioxide

کپسول آتش نشانی فوم (کف)

کپسول آتش نشانی فوم یا کف برای اولین بار توسط مهندس و شیمیدان معروف روسی به نام  الکساندر لوران در سال 1902 اختراع شد. در این نوع کپسول، انواع مختلف سورفکتانت (ماده فعال سطحی) وجود دارد که باعث تولید فوم یا کف می‌شود. اجزای فوم یا کف ضد بازدارنده عبارتند از: حلال‌های آلی (مثلا ترتیلیتی تریتییلن گلیکول و هگزیلن گلیکول)، تثبیت کننده‌های کف (مانند الوار لوریل)، سورفکتانت‌های با غلظت کمتر از 1% و مهارکننده‌های خورندگی.

فوم یا کفی که برای خاموش کردن آتش استفاده می‌شود، مایعی است که به سرعت بر روی مواد شعله ور شده قرار می‌گیرد و مانع از بلند شدن گاز قابل اشتعال از روی این مواد می‌شود. و با گسترده شدن بر روی سطح خارجی ماده در حال اشتعال از رسیدن اکسیژن موجود در هوا به سطح آتش ممانعت بعمل می‌آورد. وزن مخصوص این نوع کف یا فوم همواره کمتر از وزن مخصوص مایعات در حال سوختن است و بنابراین در سطح آن‌ها شناور شده و به پائین نمی‌رود.

کپسول‌های آتش نشانی فوم معمولا به دو صورت شیمیایی (chemical foam) و مکانیکی (mechanical foam) تولید می‌شوند. ترکیب اصلی کسپول فوم از نوع مکانیکی آب و کف و گاز و کف می‌باشد. همچنین بی کبرنات سدیم و آلومینیوم سولفات ترکیب اصلی در بیشتر فوم‌های شیمیایی است. این نوع خاموش کننده‌ها (فوم شیمیایی) به دلیل مشکلات و نقاط ضعفی که داشته‌اند از بازار مصرف خارج شده‌اند.

هم چنین لازم به ذکر است که شدت پرتاب کپسول های اطفاء حریق فوم در حدود ۵ متر می‌باشد و درجه ترکیب آن با آب برابر نسبت ۱ به ۸ است به عبارت دیگر به ازای هر ۸ لیتر آب ۱ لیتر کف یا فوم اضافه می‌کنند. ضمناً گنجایش این نوع خاموش کننده‌ها معمولاً ۹ لیتر است.
انواع طبقه بندی فوم با توجه به قابلیت گسترش (نرخ انتشار):
 
1- فوم های با قابلیت گسترش اندک (نرخ انتشار کم)
فوم هائی مانند AFFF که دارای نرخ انتشار کمتر از 20 برابر هستند، دارای ویسکوزیته اندک و به صورت متحرک می‌باشند و می‌توانند به سرعت مناطق بزرگی را تحت پوشش قرار دهند.
2- فوم های با قابلیت گسترش متوسط (نرخ انتشار متوسط)
اين نوع از فوم ها دارای نسبت گسترش 20 تا 100 برابر هستند.
3- فوم های دارای قابلیت گسترش زیاد (نرخ انتشار زیاد)
این نوع فوم ها دارای عدد انبساطی بیش از 200-1000 هستند و برای مکان‌ها و فضاهای محصوری مانند پناهگاه‌ها مناسب هستند زیرا در صورت بروز خطر آتش سوزی در آن‌ها نیاز به خاموش کردن سریع آتش است.
4- فوم های مقاوم در برابر الکل
در این نوع از فوم ها یک لایه محافظ بین فوم و سطح در حال سوختن تشکیل می‌شود که این خاصیت در نهایت باعث جلوگیری از تجزیه فوم توسط الکل در حین آتش سوزی می‌شود. فوم مقاوم در برابر الکل در برابر آتش سوزی ناشی از سوخت‌های حاوی اکسیژن (از جمله MTBE) و یا آتش سوزی مایعات حاوی حلال‌های قطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع کلاس بندی های  فوم (کف)
1- فوم کلاس A

کپسول آتش نشانی مخصوص خودرو

طبق آمارهای موجود در خودروهایی که از سال 2000 میلادی به بعد تولید شده‌اند، آتش سوزی‌های بزرگتر و با دمای بالاتر اتفاق افتاده است. لذا این نکته بسیار حائز اهمیت است که شما همیشه یک کسپول آتش نشانی مناسب در خودروی خود همراه داشته باشید زیرا هیچ گاه نمی‌دانید که کی به آن احتیاج پیدا خواهید کرد.

ظرفیت کپسول‌های آتش نشانی مخصوص خودرو همانند کسپول‌های عادی است با این تفاوت که ابعاد آن‌ها کمی کوچکتر است تا فضای کمتری را اشغال کند.
چه نوع حریق ممکن است در خودرو اتفاق بیافتد
به طور معمول در یک خودرو مواد مختلفی وجود دارد که قابلیت اشتعال دارند. برای مثال بنزین یا روغ داخل موتور و همچنین مواد جامدی مثل شیلنگ بنزین. بر همین اساس در یک اتوموبیل با انواع مختلف حریق مواجه هستیم.

بر اساس استاندارد NPFA (انجمن ملی آتش نشانی آمریکا) انواع مختلف خودروها در معرض خطرات ناشی از چهار نوع حریق قرار دارند:

حریق کلاس A – ناشی از چوب، کاغذ، پارچه، لاستیک و سایر جامدات. کمترین میزان خطر در خودرو مربوط به این نوع حریق است و عمده خاموش کننده‌ها توانایی خاموش کردن این نوع حریق را دارند.

حریق کلاس B – ناشی از بنزین، گازوئیل، روغن و سایر مایعات قابل اشتعال. در خودرو این نوع از حریق پرخطر محسوب می‌شود و اگر به موقع مهار نشود، می‌تواند آسیب قابل توجه به وسیله نقلیه وارد شود و حتی خطرات جانی شدید داشته باشد.

حریق کلاس C – ناشی از گازهای قابل اشتعال. این مورد در خودرو جزء موارد فوق العاده پر خطر محسوب می‌شود.

حریق کلاس E – ناشی از تجهیزات برقی و الکتریکی.
چه عواملی باعث آتش سوزی در خودرو می‌شوند
به دلایل مختلفی یک خودرو ممکن است دچار حریق شود، اما بیشتر مسائل مکانیکی یا الکتریکی منشاء آن است. بنابراین سرویس دوره‌ای خودرو خطر آتش سوزی را کاهش می‌دهد. با این حال داشتن یک کسپول آتش نشانی داخل خودرو کاملا محتاطانه خواهد بود.

ایرادات طراحی خودرو

در بعضی از خودرو ها ایرادات مختلفی در طراحی ممکن است وجود داشته باشد که منجر به انفجار یا آتش سوزی خودرو شود. ایرادات موجود در سیستم برقی خودرو، باتری معیوب و نشتی باک بنزین عوامل اصلی آتش سوزی هستند.
تصادفات خودرو
تصادف خودرو بسته به اینکه کدام ناحیه از خودرو ضربه ببیند می‌تواند منجر به آتش گرفتن خودرو شود. برای نمونه اگر باک بنزین یا مخزن گاز مایع (CNG) ضربه ببیند، در اثر نشتی گاز یا بنزین ممکن است آتش سوزی روی دهد.
نواقص سیستم برقی (الکتریکی) خودرو
طبق آمار ارائه شده از انجمن ملی آتش نشانی آمریکا حدود دو سوم آتش سوزی‌های خودرو مربوط به نواقص سیستم برقی یا مکانیکی خودرو است. که منشا آن موارد زیر می‌باشد:

داغ شدن صندلی‌ها
باتری خودو
سیستم گرمایشی خودرو (بخاری)
تجهیزات غیر استاندارد نصب شده روی خودرو

داغ شدن بیش از حد موتور
مایعات داخل خودرو مثل بنزین، گازوئل، روغن موتور، روغن ترمز و روغن هیدرولیک همگی قابل اشتعال هستند. داغ شدن بیش از حد موتور ماشین می‌تواند باعث شود روغن، روی بدنه موتور یا اگزوز بریزد که این شرایط به سرعت باعث احتراق آن می‌شود.
داغ شدن مبدل کاتالیزور
مبدل کاتالیزور در خودرو مقدار زیادی گرما تولید می‌کند. سیستم اگزوز یکی از داغ ترین قسمت‌های خودرو است که در تمام طول آن قرار دارد. اگر ایرادی در آن وجود داشته باشد در اثر گرمای زیاد باعث آتش سوزی می‌شود.
چه نوع کسپولی برای خودرو مناسب است
کپسول آتش نشانی پودر خشک یا ABC بهترین پیشنهاد برای خودرو است. زیرا می‌تواند برای مایعات قابل اشتعال مثل بنزین و گازوئیل و همچنین برای مواد پلاستیکی موجود داخل کابین خودرو مورد استفاده قرار گیرد. درضمن استفاده آن روی آتش سوزی مربوط به وسایل برقی هم ایمن است.

لازم است به این نکته توجه شود که پودر ABC اگر روی موتور خودرو استفاده شود ممکن است باعث ایجاد خوردگی در آن شود. برای جلوگیری از این امر بلافاصله پس از خاموش شدن آتش و بوجود آمدن ایمنی کامل، بقایای پودر را از محل پاک کنید.

کسپول آتش نشانی فوم (کف) نیز می‌تواند برای خودرو استفاده شود اما کپسول پودر خشک ABC به مراتب مزایای بیشتری دارد. برای نمونه فوم یا کف ممکن است دچار یخ زدگی شود.

کپسول پودری یک کیلویی و پایه نگهدارنده

کپسول آتش نشانی در چه اندازه‌ای باید باشد
در انتخاب اندازه کپسول آتش نشانی مخصوص خودرو لازم است به نکاتی توجه کنید. پیشنهاد ما نگهداری یک کپسول یک کیلوگرمی (1Kg) یا دو کیلوگرمی (2Kg) از نوع پودر خشک ABC داخل خودرو می‌باشد.

کپسول‌های کوچکتر و سبکتری هم در بازار موجود است اما ممکن است در مواقع آتش سوزی کارآمد نباشد. در نظر بگیرید که برای کپسول یک کیلوگرمی پودری زمان تخلیه به طور متوسط 6 ثانیه است در حالی که در کپسول 2 کیلوگرمی زمان تخلیه به طور متوسط 10 ثانیه است.

هنگام انتخاب کپسول آتش نشانی برای خودرو، به محل قرار دادن کپسول داخل ماشین و همچنین ابعاد و اندازه خودرو هم توجه نمایید. برای ماشین‌های بزرگتر مثل ون یا کاروان بهتر است کپسول 2 کیلویی انتخاب شود.
در انتخاب کپسول آتش نشانی به چه نکاتی باید دقت نمود
هنگام اتخاب کپسول آتش نشانی برای وسیله نقلیه خود نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

سبک بودن – 2